Kenyataan media – Ahli Parlimen Bukit Bendera, Syerleena Abdul Rashid – Kuala Lumpur – 24 Mei 2023:
Stigma dan persepsi negatif perlu ditangani terlebih dahulu untuk membantu pesakit mental
Stigma yang menyelubungi penyakit mental adalah suatu isu kompleks yang dipengaruhi oleh pelbagai faktor. Salah satu sebab utama stigma adalah kekurangan pemahaman dan pengetahuan tentang penyakit mental. Maklumat yang salah, stereotaip dan mitos menyumbang kepada salah tanggapan tentang keadaan kesihatan mental. Kejahilan ini boleh membawa kepada ketakutan, diskriminasi, dan sikap yang menjurus kepada stigma.
Dari segi sejarah, penyakit mental telah disalahertikan dan dikaitkan dengan kepercayaan ghaib atau keagamaan. Konteks sejarah ini telah mempengaruhi sikap masyarakat dan menyumbang kepada stigmatisasi keadaan kesihatan mental. Kepercayaan budaya dan agama boleh membentuk sikap terhadap penyakit mental. Sesetengah budaya mungkin menganggap keadaan kesihatan mental sebagai akibat daripada sebab-sebab ghaib atau sebagai hukuman untuk tindakan masa lalu. Kepercayaan ini boleh menyumbang kepada stigmatisasi dan menghalang langkah untuk mencari pertolongan.
Orang yang mempunyai penyakit mental mungkin dilihat sebagai menyimpang daripada norma masyarakat, yang membawa kepada peminggiran mereka. KKM telah merekodkan sebanyak 424,000 kanak-Kanak di Malaysia yang disahkan mengalami masalah kesihatan mental. Menurut Setiausaha Agung Persatuan Bangsa-Bangsa Bersatu, Antonio Gutteres, hampir 1 bilion penduduk dunia mengalami masalah kesihatan mental.
Penyakit mental sering dikaitkan dengan kelemahan peribadi, kelemahan watak, atau kekurangan kemahuan (willpower). Persepsi ini membawa kepada sikap menyalahkan dan penghakiman, dan bukannya mengiktiraf keadaan kesihatan mental sebagai keadaan perubatan yang memerlukan pemahaman, sokongan dan rawatan. Isu-isu kesihatan mental tidak boleh dipandang remeh kerana ia boleh memberi kesan, impak yang buruk kepada negara.
Gambaran media tentang penyakit mental pula dilihat boleh mengekalkan stereotaip yang menstigma atau mensensasikan isu kesihatan mental. Begitu juga, bahasa yang digunakan untuk menggambarkan penyakit mental boleh mengukuhkan persepsi negatif dan menyumbang kepada stigmatisasi individu dengan keadaan kesihatan mental.
Langkah mengintegrasikan perkhidmatan kesihatan mental ke dalam tetapan penjagaan kesihatan primer atau dengan izin, primary menjadikan penjagaan kesihatan mental lebih mudah didapati dan mengurangkan stigma yang berkaitan dengan mendapatkan rawatan kesihatan mental khusus. Ini melibatkan latihan penyedia penjagaan kesihatan primer untuk mengenal pasti dan mengurus keadaan kesihatan mental biasa dan memastikan laluan rujukan yang mencukupi kepada perkhidmatan-perkhidmatan khusus.
Kerajaan boleh memulakan kempen awam untuk memerangi stigma dan meningkatkan kesedaran tentang isu kesihatan mental. Kempen ini boleh dilakukan dengan tujuan untuk menghapuskan mitos, mencabar stereotaip, dan menggalakkan pemahaman dan empati terhadap individu yang mempunyai penyakit mental. Strategi ini termasuk kempen di media, program bersama komuniti dan inisiatif berasaskan sekolah untuk mendidik dan melibatkan orang ramai. Di samping itu, kerajaan boleh menyokong dan membiayai inisiatif sokongan rakan sebaya dan program pemulihan yang menyediakan platform untuk individu yang mempunyai pengalaman hidup penyakit mental untuk berhubung, berkongsi cerita mereka dan menyokong satu sama lain. Program-program ini boleh memainkan peranan penting dalam mengurangkan pengasingan, memberikan harapan, dan menggalakkan pemerkasaan.
Menerapkan pendidikan kesihatan mental ke dalam kurikulum sekolah mampu menggalakkan budaya celik kesihatan mental dalam kalangan pelajar sejak mereka kecil. Ini boleh melibatkan pengajaran tentang keadaan kesihatan mental yang biasa serta strategi mengatasi dan menggalakkan kesejahteraan emosi. Langkah mendidik orang ramai melalui kempen kesedaran, bengkel dan program latihan untuk pelbagai sektor (seperti majikan, penguatkuasa undang-undang dan profesional penjagaan kesihatan) juga penting.
Kerajaan dalam masa sama, turut perlu melabur dalam inisiatif penyelidikan untuk meningkatkan pemahaman tentang isu kesihatan mental, kelaziman dan campur tangan yang berkesan.
Usaha mengumpul data yang tepat dan terkini berhubung kelaziman penyakit mental, hasil rawatan dan kesan stigma boleh memberi maklumat tentang dasar dan amalan berasaskan bukti, yang boleh membawa kepada penyelarasan penyediaan dasar yang lebih baik. Menurut artikel Berita Harian yang bertarikh 8 Mac, 2023, penduduk Kuala Lumpur dan Putrajaya didapati yang paling murung di Malaysia. Kajian ini hasil saringan yang membabitkan 336,900 penduduk di seluruh negara tetapi adakah data ini mampu memberi gambaran yang menyeluruh?
Dasar kesihatan mental yang bersepadu diperlukan merentas pelbagai sektor, seperti kesihatan, pendidikan, pekerjaan dan perkhidmatan sosial. Usaha mewujudkan penyelarasan dan kerjasama antara agensi boleh membawa kepada pendekatan yang lebih komprehensif dan holistik untuk pempromosian, pencegahan dan rawatan kesihatan mental.
Dengan meningkatkan kesedaran, mengurangkan stigma, dan memastikan perkhidmatan kesihatan mental yang senang diakses dan berkualiti, barulah Malaysia boleh menuju ke arah masyarakat yang menyokong kesejahteraan semua rakyatnya.
SYERLEENA ABDUL RASHID
AHLI PARLIMEN BUKIT BENDERA
ADUN SERI DELIMA